Δικτατορικά καθεστώτα στο σύγχρονο «εκδημοκρατισμένο» κόσμο

[Xenios]

Η δικτατορία είναι το πολίτευμα εκείνο όπου η εξουσία ασκείται με τρόπο απολυταρχικό από ένα πρόσωπο ή μία ομάδα ατόμων, στο οποίο οι πολίτες στερούνται των βασικών δικαιωμάτων τους, ενώ δεν υπάρχει νομική ή νόμιμη δυνατότητα πολιτικής αλλαγής.

Ο όρος δικτατορία έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ρώμη. Κατά τη ρεπουμπλικανική περίοδο, όταν η πόλη βρισκόταν σε περιπτώσεις εξαιρετικής ανάγκης, οι ύπατοι εξέλεγαν ένα πρόσωπο, συνήθως τον ισχυρότερο στρατηγό, στον οποίο μεταβιβάζονταν όλες οι εξουσίες και λάμβανε τον τίτλο του δικτάτορα. Η θητεία του διαρκούσε έξι μήνες και στη συνέχεια οι εξουσίες επέστρεφαν στους υπάτους, τη Σύγκλητο και το λαό. Στη ρωμαϊκή ιστορία όμως, ο Ιούλιος Καίσαρας και Σύλλας ανακηρύχθηκαν ισόβιοι δικτάτορες.

Η δικτατορία, με τη σύγχρονη έννοια, παρουσιάζεται μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Κύρια χαρακτηριστικά ήταν η συγκέντρωση της εξουσίας με νόμιμο ή παράνομο τρόπο και η διακυβέρνηση με απολυταρχικό τρόπο. Τα αίτια για την επιβολή μίας δικτατορίας είναι πολλά: από την προσωπική φιλοδοξία ενός στρατιωτικού ή πολιτικού προσώπου, έως την οικονομική δυσχέρεια και τις δυσμενείς πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες.

Από τις πρώτες δικτατορίες ήταν αυτή του Μουσολίνι στην Ιταλία, στο μοντέλο του οποίου βασίστηκαν στην πορεία τα φασιστικά καθεστώτα σε Ευρώπη και Ασία. Ωστόσο, το φαινόμενο της δικτατορίας άνθισε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς στο Δυτικό κόσμο, η πλειοψηφία των χωρών βίωσε την εμπειρία ενός δικτατορικού καθεστώτος. Ειδικότερα, στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τις αρχές της δεκαετίας του 1970, σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική και σ' ένα μεγάλο αριθμό κρατών στην Αφρική και την Ασία, είχαν εγκατασταθεί μετά από πραξικόπημα, κατά της νόμιμης κυβέρνησης και του πολιτεύματος, στυγνά στρατιωτικά δικτατορικά καθεστώτα, τα οποία εφάρμοζαν πρακτικές βίας και σκληρά μέτρα καταστολής προκειμένου να επιβιώσουν.

Μάλιστα, στην Ισπανία, την Πορτογαλία και σε ορισμένες νοτιο-αμερικανικές χώρες τα καθεστώτα αυτά κατάφεραν να διατηρηθούν για πολλές δεκαετίες, καταπνίγοντας κάθε φωνή αντιπολίτευσης, διαμαρτυρίας και δημοκρατίας.

Η δυτική Ευρώπη απαλλάχθηκε από τα τελευταία δικτατορικά καθεστώτα μόλις τη δεκαετία του 1970, ενώ στη Λατινική Αμερική η δημοκρατία επέστρεψε μία δεκαετία αργότερα.

Εν έτει 2007 σε ολόκληρο τον κόσμο υπάρχουν πέντε δικτατορικού τύπου καθεστώτα, στο Πακιστάν, που απασχολεί τα ΜΜΕ και την κοινή γνώμη τις τελευταίες εβδομάδες, τη Μιανμάρ, τα νησιά Φίτζι, την Ταϊλάνδη και τη Λιβύη.

Πακιστάν

Στο Πακιστάν η στρατιωτική δικτατορία επιβλήθηκε το 1999, μετά από πραξικόπημα του στρατηγού Περβέζ Μουσάραφ, ο οποίος ανέτρεψε τον πρόεδρο Ναουάζ Σαρίφ με την αιτιολογία του κακού χειρισμού της διένεξης με την Ινδία για το Κασμίρ. Ο Μουσάραφ ανέλαβε την προεδρία αμέσως μετά την εκδίωξη του Σαρίφ από τη χώρα. Αν και στο εσωτερικό η εξουσία του Μουσάραφ αμφισβητήθηκε επανειλημμένως, η Δύση στήριξε πολιτικά και οικονομικά το στρατιωτικό καθεστώς, καθώς τάχθηκε στο πλευρό των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας.

Τις τελευταίες εβδομάδες το Πακιστάν βρίσκεται σε αναβρασμό, καθώς ο πρόεδρος Μουσάραφ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προκηρύξει εκλογές. Ειδικότερα, μετά την επιστροφή της πρώην πρωθυπουργού Μπεναζίρ Μπούτο, οι διαδηλώσεις και η βία βρίσκονται στην καθημερινή ατζέντα.

Μιανμάρ

Η περίπτωση της Μιανμάρ είναι εντελώς διαφορετική. Το στρατιωτικό καθεστώς επιβλήθηκε το 1962 μετά από πραξικόπημα και διατηρείται μέχρι σήμερα στην εξουσία. Η χώρα οδηγήθηκε σε εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος έληξε μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1980, μετά τη συμφωνία της κατάπαυσης του πυρός. Το 1988 η χώρα έζησε μεγάλες διαδηλώσεις, στις οποίες πρωτοστατούσαν οι μοναχοί, εξαιτίας της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης, η οποία αντέδρασε με την επιβολή στρατιωτικού νόμου. Τελικά, το 1990 προκηρύχθηκαν ελεύθερες βουλευτικές εκλογές, για την ανάδειξη συνταγματικής βουλής, τις οποίες δεν αναγνώρισαν οι αντάρτες. Εν τω μεταξύ, πολιτικοί ακτιβιστές και η αντιπολίτευση της χώρας κατηγορεί το στρατιωτικό καθεστώς για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κάνοντας λόγο για εξαφάνιση ολόκληρων πληθυσμών στις επαρχίες της χώρας.

Φέτος, το Σεπτέμβριο το στρατιωτικό καθεστώς της Μιανμάρ αμφισβητήθηκε εκ νέου, με μεγάλες διαδηλώσεις, στις οποίες πρωτοστάτησαν για άλλη μία φορά οι μοναχοί. Παρά την επίδειξη ισχύος η κυβέρνηση αναγκάστηκε να δεχτεί την παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας για την εξομάλυνση της κατάστασης.

Ταϊλάνδη

Το στρατιωτικό καθεστώς της Ταϊλάνδης είναι το πιο νεαρό από τις πέντε περιπτώσεις, το οποίο ξεχάστηκε πολύ γρήγορα από τη διεθνή κοινότητα, απασχολώντας μόλις λίγες ημέρες τα ΜΜΕ. Στην περίπτωση της Ταϊλάνδης, ο στρατός προχώρησε στις 19 Σεπτεμβρίου του 2006, σε πραξικόπημα κατά του πρωθυπουργού, Θαξίν Σιναουάτρα, κατηγορώντας τον για διαφθορά και οικονομικές ατασθαλίες. Τις ημέρες εκείνες ο πρωθυπουργός βρισκόταν στη Νέα Υόρκη, προκειμένου να απευθύνει λόγο στην ολομέλεια του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Η στρατιωτική κυβέρνηση διόρισε 250 «βουλευτές» για τη θέσπιση νέου Συντάγματος, το οποίο ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2007. Την ίδια περίοδο, επετράπησαν όλες οι πολιτικές δραστηριότητες, αφού πρώτα όμως, διαλύθηκε το κόμμα του πρώην πρωθυπουργού, ενώ έχει ανακοινωθεί η διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών το Δεκέμβριο του 2007.

Νησιά Φίτζι

Το μικροσκοπικό νησιωτικό κράτους του Ειρηνικού Ωκεανού έχει παράδοση στα πραξικοπήματα, καθώς στα 37 χρόνια ανεξαρτησίας του, το πολίτευμα έχει ανατραπεί τρεις φορές. Το πρώτο πραξικόπημα έλαβε χώρα το 1987, ενώ ακολούθησε ένα δεύτερο το 2000. Το τελευταίο πραξικόπημα έγινε τον Δεκέμβριο του 2006, προκαλώντας την έντονη αντίδραση των γειτονικών κρατών, όπως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, οδηγώντας μάλιστα σε διπλωματικό επεισόδιο, με αφορμή την ακύρωση διεθνούς αθλητικού αγώνα, εξαιτίας των μέτρων κατά της στρατιωτικής κυβέρνησης. Ωστόσο, το καθεστώς σε μια προσπάθεια να βελτιώσει τη διεθνή του εικόνα, ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε ελεύθερες βουλευτικές εκλογές τον Μάρτιο του 2009.

Λιβύη

Τελευταία περίπτωση είναι αυτή της Λιβύης, όπου ο πρόεδρος Μουαμάρ Καντάφι κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα το 1969, ανατρέποντας τον βασιλιά Ιντρίς. Η εθνικιστική πολιτική του, τον οδήγησε σε σύγκρουση με τη Δύση και στη συνέχεια στη διεθνή απομόνωση. Ειδικότερα, ο Καντάφι ήρθε σε πλήρη ρήξη με τις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του1980, καθώς η Ουάσιγκτον κατηγόρησε τον Λίβυο ηγέτη ότι υπέθαλπτε την τρομοκρατία. Μάλιστα, οι ΗΠΑ βομβάρδισαν το 1986 στόχους στην πρωτεύουσα Τρίπολη και τη Βεγγάζη, ενώ μετά τη βομβιστική επίθεση στην PANAM πάνω από το Λόκερμπι της Σκωτίας, ο ΟΗΕ εφάρμοσε ακόμη αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Λιβύης.

Ωστόσο, ο Καντάφι πραγματοποίησε στροφή στην εξωτερική του πολιτική, προσεγγίζοντας αρχικώς την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη συνέχεια τις ΗΠΑ. Ως εκ τούτου, η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε το 2006 την πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών και εμπορικών σχέσεων των δύο χώρων.

Πέραν των παραπάνω περιπτώσεων, υπάρχουν χώρες όπου επικρατούν απολυταρχικά ή αυταρχικά καθεστώτα, τα οποία δεν έχουν επιβληθεί ύστερα από πραξικόπημα, αλλά έχουν μετεξελιχθεί ύστερα από επαναστάσεις (όπως π.χ. η Κούβα, η Κίνα και η Βόρεια Κορέα) ή να διαθέτουν ένα δημοκρατικό προπέτασμα όπως (η Τουρκία, το Ιράν και η Ζιμπάμπουε). Η καταπάτηση των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων και ο περιορισμός των συνταγματικών ελευθεριών οδηγούν ευθέως στην παρεκτροπή από τη δημοκρατία και σε επικίνδυνα πολιτικά μονοπάτια.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από BBC, SPIEGEL, Stern, ΑΠΕ - ΜΠΕ, Indymedia

Σχόλιο :

Ξέχασαν και την Αίγυπτο την Συρία το ΙΡΑΚ και πολλές ακόμα χώρες που η λέξη δημοκρατία είναι τυπική.